مغز پیچیده‌ترین عضو بدن است که وظیفه کنترل و مدیریت بدن را به عهده دارد. کوچکترین اختلال در کار مغز می‌تواند مشکلات زیاد را به وجود آورد. یکی از شایع ترین بیماری مغز سکته مغزی یا ایسکمی می باشدکه امروزه متأسفانه میزان آن روبه افزایش است. اگر بخواهیم در یک جمله سکته مغزی را توضیح بدهیم، سکته مغزی به معنای نرسیدن خون به مغز و آسیب دیدن آن است.برای آشنایی بیشتر با این بیماری با ما همراه باشید.
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی یا «حمله مغزی» زمانی اتفاق می‌افتد که یک رگ خونی در مغز مسدود می‌شود یا می‌ترکد. مغز نمی‌تواند اکسیژن را ذخیره کند، بنابراین به شبکه‌ای از رگ‌های خونی متکی است تا خون غنی از اکسیژن را برای آن فراهم کند. سکته مغزی منجر به کمبود خون رسانی شده و باعث می‌شود سلول‌های عصبی اطراف از عرضه مواد مغذی و اکسیژن قطع شوند. هنگامی که اکسیژن رسانی، برای بیش از سه تا چهار دقیقه قطع می شود، سلول ها آسیب می بینند.
انواع سکته مغزی
سکته مغزی می تواند به صورت سکته های هموراژیک یا خونریزی مغزی، سکته مغزی ایسکمی یا حملات ایسکمی گذرا ظاهر شود.
سکته هموراژیک
این نوع سکته زمانی اتفاق می افتد که یک رگ خونی ضعیف در مغز پاره شود و خونریزی از رگ خونی به طور ناگهانی رخ می دهد. فشار و نیروی خونی که از رگ خونی خارج می شود نیز می تواند به بافت مغز اطراف آسیب برساند. سکته هموراژیک جدی ترین نوع سکته مغزی است. حدود ۱۳ درصد از سکته های مغزی خونریزی دهنده هستند. دو نوع سکته هموراژیک وجود دارد: داخل مغزی و زیر عنکبوتیه. خونریزی های داخل مغزی شایع تر است و زمانی رخ می دهد که یک رگ خونی در بافت عمقی مغز پاره شود. خونریزی زیر عنکبوتیه معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که یک آنوریسم (کیسه پر از خونی که از شریان بیرون می‌آید) پاره شود و در فضای بین مغز و جمجمه خونریزی کند. این نوع سکته مغزی هموراژیک اغلب به دلیل فشار خون بالا اتفاق می افتد.
سکته مغزی ایسکمی
این نوع سکته زمانی اتفاق می افتد که یک رگ خونی در مغز لخته ایجاد کرده و جریان خون به مغز را قطع می کند. لخته خونی که در یک رگ خونی در مغز ایجاد می شود، “ترومبوز” نامیده می شود. لخته خونی که در قسمت دیگری از بدن مانند گردن یا دیواره قلب ایجاد می‌شود و به مغز می‌رود، “آمبولی” نامیده می‌شود. لخته‌های خون اغلب ناشی از وضعیتی به نام «آترواسکلروز»، ایجاد پلاک با رسوبات چربی در دیواره‌های رگ های خونی است. حدود ۸۷ درصد از سکته های مغزی ایسکمی هستند. درمان سکته مغزی ایسکمی بستگی به این دارد که قربانی سکته با چه سرعتی پس از شروع علائم به بیمارستان می رسد. در بیماران واجد شرایط، دارویی به نام tPA (فعال کننده پلاسمینوژن بافتی) ممکن است تجویز شود. این دارو برای رفع لخته و کمک به بازگرداندن جریان خون عمل می کند. در سایر بیماران، متخصص مغز و اعصاب ممکن است ترومبکتومی مکانیکال را توصیه کند. این جایی است که یک پزشک متخصص یک کاتتر را از طریق شریان کشاله ران به سمت بالا از بدن به مغز عبور می دهد و از یک دستگاه برای گرفتن لخته و بیرون کشیدن آن استفاده می کند.
حمله ایسکمی گذرا (TIA)
TIA باید به اندازه سکته مغزی به صورت جدی درمان شود. TIA همان علائم سکته مغزی را دارد، اما فقط چند دقیقه یا تا ۲۴ ساعت طول می کشد. برخلاف سکته مغزی، TIA سلول های مغز را از بین نمی برد، بنابراین هیچ آسیب پایداری به مغز وارد نمی شود. TIA یک علامت هشدار دهنده جدی سکته مغزی در نظر گرفته می شود. از هر ۳ نفری که TIA دارند، ۱ نفر دچار سکته مغزی می شود.
سکته مغزی چه اثرات ماندگاری می تواند ایجاد کند؟
اثرات سکته مغزی به میزان و محل آسیب در مغز بستگی دارد. در میان انواع مختلفی از ناتوانی هایی که می تواند در اثر سکته مغزی ایجاد شود عبارتند از:
- ناتوانی در حرکت بخشی از بدن (فلج).
- ضعف در بخشی از بدن.
- بی حسی در بخشی از بدن.
- ناتوانی در صحبت کردن یا درک کلمات.
- مشکل در برقراری ارتباط.
- مشکل در بلع.
- از دست دادن بینایی
- از دست دادن حافظه، سردرگمی یا هوشیاری ضعیف.
- تغییر در شخصیت؛ مشکلات عاطفی.
چرا سکته مغزی قسمت های مختلف بدن را تحت تاثیر قرار می دهد؟
سلول های عصبی در بافت مغز با سلول های دیگر برای کنترل عملکردهایی از جمله حافظه، گفتار و حرکت ارتباط برقرار می کنند. هنگامی که سکته مغزی رخ می دهد، سلول های عصبی در بافت مغز آسیب می بینند. در نتیجه این آسیب، سلول های عصبی نمی توانند با سلول های دیگر ارتباط برقرار کنند و عملکرد آنها مختل می شود. اگر سکته مغزی در سمت راست مغز رخ دهد، سمت چپ بدن تحت تاثیر قرار می گیرد و بالعکس.
چگونه می توان از سکته مغزی جلوگیری کرد؟
اگر می خواهید از اختلالات مغزو اعصاب و یا سکته مغزی جلوگیری کنید، باید عوامل خطری که منجر به سکته مغزی می شوند و همچنین استراتژی هایی که برای کاهش سکته استفاده می شود را بشناسید. مطمئن شوید که علائم هشدار دهنده را می شناسید. اگر علائم هشدار دهنده سکته مغزی را مشاهده کردید، با اورژانس تماس بگیرید!
بیشتر علائم هشدار دهنده سکته بدون درد هستند:
- بی حسی یا ضعف ناگهانی صورت، بازو یا پا، به ویژه در یک طرف بدن.
- مشکل ناگهانی در درک یا صحبت کردن. فرد ممکن است گفتار نامفهوم یا گفتار گیج کننده داشته باشد.
- مشکل دید ناگهانی در یک چشم یا هر دو چشم.
- سرگیجه شدید و یا از دست دادن ناگهانی تعادل، هماهنگی یا توانایی راه رفتن.
- سردرد ناگهانی و شدید بدون دلیل.
عوامل خطر سکته مغزی چیست؟
به طور کلی، شایع ترین عوامل خطر سکته مغزی عبارتند از:
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- سیگار کشیدن
- دیابت
- افزایش سن
بیماری‌های قلبی مانند فیبریلاسیون دهلیزی، سوراخ در قلب، و بیماری های دریچه ای قلب نیز می‌توانند علت بالقوه سکته مغزی باشند.
وقتی سکته مغزی در افراد جوان تر (کمتر از ۵۰ سال) رخ می‌دهد، عوامل خطر کمتر رایجی که باید در نظر گرفته شوند شامل مصرف موادی مانند کوکائین یا آمفتامین ها، پارگی آنوریسم و مسائل ژنتیکی برای لخته شدن غیرطبیعی خون است.
نمونه ای از سابقه ژنتیکی برای سکته مغزی در شرایط نادری به نام هموسیستینوری رخ می دهد که در آن سطوح بیش از حد ماده شیمیایی هموسیستین در بدن وجود دارد. دانشمندان در حال تلاش اند برای تعیین اینکه آیا وقوع غیرارثی سطوح بالای هموسیستین در هر سنی می تواند مستعد سکته باشد یا خیر.
مطالب مرتبط : بهترین متخصص قلب تهران