تپش قلب، تجربه‌ای است که بسیاری از ما حداقل یک بار در زندگی با آن مواجه شده‌ایم؛ لحظاتی که ناگهان متوجه ضربان قلب خود می‌شویم و احساس می‌کنیم قلبمان با شدت بیشتری می‌تپد، سریع‌تر می‌زند یا ریتمی نامنظم دارد. آیا این حالت طبیعی است؟ آیا نشانه بیماری جدی است؟ چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در این مقاله جامع، به بررسی دقیق تپش قلب، علل آن، انواع مختلف این حالت در زنان و مردان و راهکارهای تشخیصی و درمانی آن می‌پردازیم. هدف ما ارائه اطلاعاتی دقیق و کاربردی است تا با آگاهی بیشتر، بتوانید تصمیمات مناسبی برای سلامت قلب خود بگیرید.
تپش قلب چیست؟
تپش قلب یا همان پالپیتیشن (Palpitation) به احساس غیرطبیعی ضربان قلب اشاره دارد که می‌تواند به صورت تپش سریع، کوبنده، نامنظم یا احساس پرش ضربان تجربه شود. بسیاری از افراد در طول زندگی خود حداقل یک بار این احساس را تجربه می‌کنند. تپش قلب می‌تواند در هنگام فعالیت یا حتی در حالت استراحت رخ دهد و اگرچه ممکن است نگران‌کننده باشد، اما در اکثر موارد خطرناک نیست.
تعریف دقیق تپش قلب
تپش قلب زمانی رخ می‌دهد که فرد از ضربان قلب خود آگاه می‌شود. در حالت عادی، ما ضربان قلب خود را احساس نمی‌کنیم، اما در شرایطی خاص ممکن است قلب طوری بتپد که ما آن را به وضوح احساس کنیم. این احساس می‌تواند به صورت‌های مختلفی خود را نشان دهد:
- احساس ضربان سریع قلب
- احساس کوبش شدید قلب
- احساس لرزش یا تکان در قفسه سینه
- احساس پرش یا جا انداختن یک ضربان
- احساس وقفه در ضربان قلب
جهت دریافت نوبت از کلینیک قلب و عروق آرام فرم زیر را پر کنید
علائم همراه با احساس تپش قلب
تپش قلب با علائم دیگری نیز همراه است که شناخت آنها به تشخیص علت و شدت مشکل کمک می‌کند. علائم همراه با احساس تپش قلب می‌تواند نشان دهنده یک مشکل ساده یا گاهی یک بیماری جدی‌تر باشد.
محل احساس تپش قلب
تپش قلب تنها در ناحیه قلب احساس نمی‌شود. بسیاری از افراد ممکن است این احساس را در نقاط مختلفی از بدن تجربه کنند:
- قفسه سینه: شایع ترین محل احساس تپش قلب
- گردن: بسیاری از افراد تپش را در سرخرگ‌های گردن احساس می‌کنند.
- گلو: تپش در ناحیه گلو نیز بسیار شایع است.
- گوش‌ها: گاهی افراد صدای تپش قلب را در گوش‌ها می‌شنوند.
علائم همراه خفیف
در موارد غیر خطرناک، تپش قلب ممکن است با این علائم همراه باشد:
- احساس اضطراب یا نگرانی
- عرق کردن خفیف
- سبکی سر خفیف
- تنفس سریع
- خستگی
علائم هشداردهنده همراه با تپش قلب
برخی علائم همراه با تپش قلب می‌تواند نشان دهنده یک مشکل جدی باشد و نیاز به توجه پزشکی فوری دارد:
- درد یا ناراحتی در قفسه سینه
- تنگی نفس شدید
- سرگیجه شدید یا غش کردن
- تعریق شدید
- گیجی یا اختلال در هوشیاری
این علائم می‌تواند نشان دهنده مشکلات قلبی جدی‌تر مانند آریتمی قلب، حمله قلبی یا سایر بیماری قلبی باشد.
علل شایع تپش قلب
تپش قلب می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. شناخت این علل به تشخیص و درمان مناسب کمک می‌کند. در بسیاری از موارد، علت تپش قلب خوش خیم است، اما گاهی می‌تواند نشانه یک مشکل جدی‌تر باشد.
علت تپش قلب عصبی و استرس
یکی از شایع ترین دلایل تپش قلب، استرس و اضطراب است. وقتی بدن در حالت استرس قرار می‌گیرد، هورمون‌های استرس مانند آدرنالین و کورتیزول آزاد می‌شوند که موجب افزایش ضربان قلب می‌شوند. علائم تپش قلب عصبی اغلب شامل موارد زیر است:
- افزایش تعداد ضربان قلب
- احساس فشار در قفسه سینه
- تنفس سریع و کوتاه
- عرق کردن دست‌ها
- لرزش بدن
- دلشوره و تپش قلب بی دلیل
- مشکل در تمرکز
اختلالات اضطرابی مانند حملات پانیک، اختلال اضطراب فراگیر و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) می‌توانند باعث تپش قلب شوند. علت دلشوره و تپش قلب بی دلیل اغلب ریشه در مسائل روانی دارد، اما باید از نظر پزشکی نیز بررسی شود.
علت تپش قلب در حالت استراحت
گاهی اوقات افراد حتی در حالت استراحت نیز تپش قلب را تجربه می‌کنند. علت تپش قلب در حالت استراحت می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- آریتمی قلب: اختلالات ریتم قلب که حتی در حالت استراحت می‌تواند باعث تپش قلب شود.
- کم خونی (آنمی): کاهش گلبول‌های قرمز خون که باعث می‌شود قلب برای تأمین اکسیژن کافی بدن سخت‌تر کار کند.
- مشکلات تیروئید: پرکاری تیروئید می‌تواند باعث افزایش متابولیسم و ضربان قلب شود.
- عوارض جانبی داروها: برخی داروها مانند آسم، داروهای ضد افسردگی یا داروهای تیروئید می‌توانند باعث تپش‌قلب شوند.
- کمبود مواد معدنی: کمبود پتاسیم، منیزیم یا سایر الکترولیت‌ها می‌تواند بر عملکرد قلب تأثیر بگذارد.
- مصرف مواد محرک: حتی اگر ساعت‌ها از مصرف کافئین یا نیکوتین گذشته باشد، ممکن است هنوز اثرات آن در بدن باقی مانده باشد.
تأثیر غذا، کافئین و الکل بر تپش قلب
آنچه می‌خوریم و می‌نوشیم تأثیر مستقیمی بر عملکرد قلب دارد:
کافئین:
- قهوه، چای، نوشابه‌های انرژی‌زا و شکلات حاوی کافئین هستند.
- کافئین یک محرک است که می‌تواند ضربان قلب را افزایش دهد.
- حساسیت به کافئین در افراد مختلف متفاوت است.
الکل:
- مصرف الکل، به ویژه در مقادیر زیاد، می‌تواند باعث اختلال در ریتم قلب شود.
- سندرم “قلب هالیدی” یا تپش قلب ناشی از الکل پس از مصرف زیاد الکل رخ می‌دهد.
غذاهای تند و ادویه‌دار:
- می‌توانند باعث افزایش دمای بدن و در نتیجه افزایش ضربان قلب شوند.
- کپسایسین موجود در فلفل قرمز می‌تواند ضربان قلب را تحریک کند.
غذاهای سنگین و پرچرب:
- هضم غذاهای سنگین نیاز به انرژی بیشتری دارد.
- گردش خون به سمت دستگاه گوارش افزایش می‌یابد.
- می‌تواند باعث تپش قلب پس از غذا شود.
مواد افزودنی و نگهدارنده:
برخی مواد افزودنی غذایی مانند MSG (مونوسدیم گلوتامات) ممکن است در برخی افراد باعث تپش قلب شود.
علت تپش قلب در زنان
تپش قلب در زنان می‌تواند دلایل خاصی داشته باشد که اغلب به تغییرات هورمونی مربوط می‌شود. علت تپش قلب در زنان به طور خاص می‌تواند شامل این موارد باشد:
تپش قلب دوران قاعدگی
در طول چرخه قاعدگی، نوسانات هورمونی استروژن و پروژسترون می‌تواند بر ضربان قلب تأثیرگذار باشد. بسیاری از زنان در روزهای قبل از شروع قاعدگی افزایش تپش قلب را تجربه می‌کنند. همچنین، خونریزی ماهانه می‌تواند منجر به کاهش سطح آهن و ایجاد کم‌خونی شود که یکی از علائم آن تپش قلب است.
تپش قلب در دوران بارداری
در دوران بارداری، حجم خون بدن تا حدود ۵۰ درصد افزایش می‌یابد و ضربان قلب به طور طبیعی برای تأمین نیازهای جنین بالا می‌رود. با بزرگ شدن رحم، فشار بر دیافراگم و قلب افزایش پیدا می‌کند که می‌تواند باعث احساس تپش قلب شود. تغییرات هورمونی شدید به ویژه در سه ماهه اول بارداری نیز می‌تواند این علائم را تشدید کند.
تپش قلب در یائسگی و پیش از یائسگی
در دوران پیش از یائسگی و یائسگی، کاهش سطح هورمون استروژن می‌تواند بر عملکرد قلب تأثیر بگذارد. گرگرفتگی و تعریق شبانه که از علائم شایع این دوران هستند، اغلب با تپش قلب همراه می‌شوند. نکته مهم این است که پس از یائسگی، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی در زنان افزایش می‌یابد که نیازمند توجه بیشتر به سلامت قلب است.
علت تپش قلب در آقایان
اگرچه تپش قلب در هر دو جنس شایع است، اما علت تپش قلب در آقایان می‌تواند تا حدودی متفاوت باشد. آقایان با برخی فاکتورهای خطر مختص به خود در ارتباط با سلامت قلب مواجه هستند. این عوامل را می‌توان در سه دسته اصلی طبقه بندی کرد:
سبک زندگی و عادات روزانه
آقایان به طور میانگین بیشتر از زنان الکل مصرف می‌کنند که می‌تواند به “سندرم قلب هالیدی” یا تپش قلب ناشی از الکل منجر شود. همچنین استعمال دخانیات، به عنوان یک محرک قوی می‌تواند ضربان قلب را افزایش دهد. مصرف بیش از حد کافئین از طریق قهوه، چای یا نوشیدنی‌های انرژی‌زا نیز می‌تواند عامل خطرساز باشد. همچنین استفاده از استروئیدها به‌ویژه در ورزشکاران و بدنسازان می‌تواند موجب تپش قلب شود.
فشارهای شغلی و استرس
مردان اغلب در مشاغل پراسترس با ساعات کاری طولانی مشغول هستند. استرس ناشی از مسئولیت‌های مالی خانواده نیز بر آن ها تأثیر می‌گذارد. نکته قابل توجه این است که آقایان نسبت به زنان کمتر درباره استرس و اضطراب خود صحبت می‌کنند، که می‌تواند منجر به تشدید این مشکلات شود.
تپش قلب ناشی از ورزش
بسیاری از مردان به ورزش‌های سنگین و نامنظم در آخر هفته (ورزشکاران آخر هفته) روی می‌آورند که می‌تواند قلب را تحت فشار قرار دهد. عدم گرم کردن مناسب قبل از فعالیت‌های ورزشی و اعمال فشار بیش از حد در تمرینات بدنسازی نیز از عوامل خطرسازی هستند که سلامت قلب را تهدید می‌کنند.
آیا تپش قلب خطرناک است؟
یکی از سؤالات رایج درباره تپش قلب این است: “آیا تپش قلب خطرناک است؟” پاسخ به این سؤال به عوامل متعددی بستگی دارد. در اکثر موارد، تپش قلب یک تجربه ناخوشایند اما بی‌خطر است، اما گاهی می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر باشد.
تپش قلب طبیعی و بی‌خطر: این نوع تپش قلب معمولا کوتاه مدت بوده و به ندرت اتفاق می‌افتد. اغلب با محرک‌های مشخصی مانند استرس، مصرف کافئین یا فعالیت بدنی ارتباط دارد. این حالت معمولا با استراحت یا تنفس عمیق بهبود می‌یابد و با علائم شدید دیگری همراه نیست.
تپش قلب خطرناک: این نوع تپش قلب معمولا طولانی مدت (بیش از چند دقیقه) بوده و به طور مکرر رخ می‌دهد. اغلب بدون محرک مشخصی اتفاق می‌افتد و با استراحت بهبود نمی‌یابد. این حالت با علائم هشداردهنده دیگری مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس، سرگیجه یا حتی غش کردن همراه است.
آیا تپش قلب باعث مرگ می‌شود؟
این سؤال که “آیا تپش قلب باعث مرگ می‌شود؟” نگرانی بسیاری از افراد است. تپش قلب به خودی خود کشنده نیست، اما در موارد نادر، برخی انواع آریتمی قلب که باعث تپش قلب می‌شوند، می‌توانند خطرناک باشند:
- تاکی‌کاردی بطنی: ضربان سریع از بطن‌های قلب که می‌تواند کشنده باشد.
- فیبریلاسیون بطنی: ضربان نامنظم و سریع بطن‌ها که می‌تواند منجر به ایست قلبی شود.
- فیبریلاسیون دهلیزی: می‌تواند خطر سکته مغزی را افزایش دهد.
- برادی‌آریتمی: ضربان قلب بسیار کند که می‌تواند منجر به غش یا در موارد شدید، مرگ شود.
عوارض احتمالی تپش قلب ناشی از آریتمی شدید
- غش کردن: به دلیل کاهش جریان خون به مغز
- سکته مغزی: به ویژه در فیبریلاسیون دهلیزی، لخته خون می‌تواند تشکیل شود و به مغز برسد.
- نارسایی قلبی: آریتمی‌های طولانی مدت می‌توانند عملکرد پمپاژ قلب را کاهش دهند.
- ایست قلبی: در آریتمی‌های شدید، قلب ممکن است کاملا از تپش بایستد.
تپش قلب و بیماری‌های قلبی
تپش قلب گاهی نشانه‌ای از یک مشکل قلبی است. آشنایی با ارتباط بین این دو می‌تواند به تشخیص و درمان بموقع کمک کند. آریتمی به معنای ناهماهنگی در ریتم طبیعی قلب است. انواع مختلفی از این ناهماهنگی وجود دارد که می‌تواند باعث احساس تپش قلب شود.
ضربان سریع قلب
این شامل چند نوع است. گاهی قلب با ریتم طبیعی اما سرعت بیشتر از ۱۰۰ ضربه در دقیقه می‌زند. نوع دیگر زمانی است که ضربان سریع از بخش‌های بالایی قلب شروع می‌شود. شایع‌ترین نوع آن حالتی است که قلب با ریتمی نامنظم و معمولا سریع می‌زند. گاهی هم ضربان در بخش بالایی قلب سریع و منظم است. خطرناک ترین حالت زمانی است که ضربان سریع از بخش‌های پایینی قلب شروع می‌شود.
ضربان کند قلب
به دو شکل دیده می‌شود. گاهی ضربان قلب کمتر از ۶۰ ضربه در دقیقه است. در شکل دیگر، مشکلی در انتقال پیام‌های الکتریکی بین بخش‌های مختلف قلب وجود دارد.
ضربان‌های نابجا
زمانی اتفاق می‌افتند که یک ضربان اضافی از بخش بالایی یا پایینی قلب ایجاد می‌شود. ضربان اضافی از بخش پایینی قلب اغلب به صورت “پرش” یا “جهش” قلب احساس می‌شود.
اگر تپش قلب غیرعادی، مکرر یا همراه با علائم دیگری مانند سرگیجه، درد قفسه سینه یا تنگی نفس را تجربه می‌کنید، میتوانید با متخصصان ما در کلینیک آرام مطرح کنید و آنها بهترین راهنمایی و درمان را برایتان تجویز خواهند کرد.
نشانه‌های بیماری قلبی همراه با تپش قلب
تپش قلب ممکن است یکی از چندین نشانه بیماری قلبی باشد. به این علائم همراه توجه کنید:
- درد یا ناراحتی قفسه سینه
- تنگی نفس، به ویژه هنگام فعالیت یا دراز کشیدن
- خستگی غیرعادی یا ضعف
- ورم پاها، مچ پا یا شکم
- سرگیجه یا غش
- تعریق غیرعادی
- اضطراب شدید و احساس مرگ قریب الوقوع
هرگاه تپش قلب با این علائم همراه باشد، باید به عنوان یک اورژانس پزشکی در نظر گرفته شود.
تشخیص علت تپش قلب
تشخیص دقیق علت تپش قلب برای درمان مناسب ضروری است. پزشکان از روش‌های مختلفی برای بررسی تپش قلب استفاده می‌کنند. پزشک ابتدا سؤالاتی درباره تپش قلب شما می‌پرسد:
- چه زمانی تپش قلب رخ می‌دهد؟
- چقدر طول می‌کشد؟
- چگونه احساس می‌شود؟
- آیا با فعالیت‌های خاصی بدتر می‌شود؟
- آیا با علائم دیگری همراه است؟
- سابقه پزشکی و داروهای مصرفی شما چیست؟
در ادامه برخی معاینات فیزیکی مانند گوش دادن به صدای قلب و ریه‌ها، بررسی فشار خون و نبض، بررسی علائم بیماری تیروئید و بررسی علائم کم‌خونی یا سایر مشکلات را انجام می‌دهد.
آزمایش‌ها و تست‌های تشخیصی
برای تشخیص علت تپش قلب، ممکن است آزمایش‌ها و تست‌های تشخیصی زیر انجام شود:
- شمارش کامل خون (CBC): برای بررسی کم‌خونی
- تست‌های تیروئید: برای بررسی پرکاری یا کم‌کاری تیروئید
- سطح الکترولیت‌ها: برای بررسی عدم تعادل پتاسیم، منیزیم یا سایر مواد معدنی
- تست‌های قلبی: مانند تروپونین برای بررسی آسیب قلبی
- نوار قلب (ECG/EKG): ثبت فعالیت الکتریکی قلب
- هولتر مانیتورینگ: ثبت ضربان قلب به مدت ۲۴ ساعت یا بیشتر
- مانیتور رویداد: دستگاهی که فقط هنگام احساس تپش قلب، فعالیت قلب را ثبت می‌کند
- اکوکاردیوگرام (اکو): تصویربرداری با امواج صوتی از قلب
- آنژیوگرافی قلب: بررسی عروق قلب با استفاده از رنگ مخصوص و اشعه X
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگرچه بسیاری از تپش‌های قلب بی‌خطر هستند، اما در شرایط زیر باید به پزشک مراجعه کنید:
مراجعه فوری به اورژانس (۹۱۱ یا اورژانس محلی):
- تپش قلبی که با درد قفسه سینه همراه است
- تپش قلب همراه با تنگی نفس شدید
- تپش قلب همراه با غش کردن یا سرگیجه شدید
- تپش قلب که قطع نمی‌شود
مراجعه به پزشک در اسرع وقت:
- تپش قلب مکرر که قبلا تجربه نکرده‌اید
- تپش قلب در فردی با سابقه بیماری قلبی
- تپش قلب که با خستگی غیرعادی همراه است
- تپش قلب که با کاهش تحمل فعالیت همراه است
- نگرانی در مورد تپش قلب
درمان تپش قلب
درمان تپش قلب به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. در بسیاری موارد، تغییرات ساده در سبک زندگی می‌تواند کمک کننده باشد، اما گاهی به درمان‌های پزشکی نیاز است.
درمان خانگی تپش قلب
درمان خانگی تپش قلب می‌تواند برای موارد غیرپزشکی مؤثر باشد. نفس عمیق از طریق بینی و خروج آرام از دهان به کاهش ضربان قلب کمک می‌کند. مانور والسالوا (نگه داشتن نفس و فشار آوردن با احتیاط) و مانور غواصی (فرو بردن صورت در آب سرد یا قرار دادن حوله سرد روی صورت) نیز می‌توانند مفید باشند. همچنین مدیتیشن و یوگا برای کاهش استرس و ایجاد آرامش عمیق توصیه می‌شوند.
تغییرات سبک زندگی
کاهش مصرف کافئین موجود در قهوه، چای، نوشابه و شکلات، ترک سیگار و الکل، انجام ورزش منظم (اما نه بیش از حد)، خواب کافی (۷-۸ ساعت در شب)، کاهش استرس با استفاده از تکنیک‌های مدیریت استرس و اجتناب از داروهای محرک مانند برخی داروهای سرماخوردگی و آلرژی، همگی می‌توانند در کاهش تپش قلب مؤثر باشند.
درمان‌های پزشکی
اگر تپش قلب ناشی از یک مشکل پزشکی باشد، پزشک ممکن است داروهایی مانند بتابلوکرها برای کاهش ضربان قلب و فشار خون، بلوک‌کننده‌های کانال کلسیم برای کنترل ریتم قلب، داروهای ضد آریتمی برای تنظیم ریتم قلب، داروهای ضد انعقاد برای افراد مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی، یا داروهای تیروئید در صورت وجود مشکل تیروئیدی تجویز کند.
روش‌های مداخله‌ای:
در موارد جدی‌تر، ممکن است روش‌های مداخله‌ای مانند کاردیوورژن (شوک الکتریکی برای بازگرداندن ریتم طبیعی قلب)، ابلیشن قلبی (از بین بردن بافت قلبی غیرطبیعی)، کاشت پیس‌میکر (برای درمان ضربان قلب بسیار کند)، دفیبریلاتور کاشتنی برای افراد در معرض خطر آریتمی‌های خطرناک، یا جراحی در موارد شدید یا پیچیده توصیه شود.
روش‌های کنترل تپش قلب
برای کنترل تپش قلب در لحظه، حفظ آرامش بسیار مهم است زیرا وحشت کردن می‌تواند وضعیت را بدتر کند. نشستن یا دراز کشیدن برای جلوگیری از غش کردن، تنفس عمیق و آرام با شمارش هنگام دم و بازدم، پاشیدن آب سرد به صورت، نوشیدن یک لیوان آب (چون کم‌آبی می‌تواند تپش قلب را تشدید کند) و انجام مانور والسالوا می‌توانند کمک کننده باشند.
نکته مهم: اگر تپش قلب شدید است یا با علائم هشداردهنده همراه است، این روش‌ها را امتحان نکنید و فورا کمک پزشکی بگیرید.
بهترین متخصص قلب در تهران
در صورت تجربه تپش قلب مداوم یا همراه با علائم هشداردهنده، مراجعه به یک متخصص قلب معتبر و باتجربه ضروری است. کلینیک آرام در تهران با بهره مندی از پزشکان متخصص قلب و عروق مجرب، یکی از مراکز برتر در زمینه تشخیص و درمان مشکلات قلبی است.
متخصصان کلینیک آرام با استفاده از تجهیزات پیشرفته تشخیصی مانند نوار قلب، هولتر مانیتورینگ و اکوکاردیوگرافی، به بررسی دقیق علت تپش قلب پرداخته و بر اساس نتایج، درمان مناسب را برای بیمار تجویز می‌کنند.
