در این مقاله قصد بر این داریم تا نکاتی را مورد وسواس فکری یا OCD برایتان بیان کنیم. همچنین به نکاتی از جمله وسواس فکری چیست؟ چه کسانی به وسواس فکری مبتلا می‌شوند؟ از کجا بفهمیم که دچار این اختلال شدیم؟ تست وسواس فکری، افسردگی و وسواس فکری، وسواس فکری و نشخوار فکری، درمان وسواس فکری بدون دارو، علائم وسواس فکری، راه‌های جلوگیری و پیشگیری از ابتلا به وسواس فکری سخن بگوییم.
اگر به این موضوع علاقه دارید، به شما پیشنهاد می‌کنیم که تا پایان این نوشته همراه ما باشید؛ تا اطلاعات کاملی را درباره وسواس فکری در اختیار شما قرار دهیم. پیشاپیش امیدواریم موارد بیان شده در این نوشته برای شما مفید باشد و از آن‌ها بهره‌مند شوید. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه وسواس فکری در ادامه همراه ما باشید.
وسواس فکری چیست؟
در اختلال وسواس فکری، فرد دائماً مورد هجوم یک فکر استرس‌زا، ناخوشایند و نامربوط قرار می‌گیرد و در نتیجه رنج ناشی از این فکر و ناتوانی در بیان این رنج، فرد نیاز به تکرار مداوم یک مورد خاص را احساس می‌کند. به مجموعه رفتار افکار استرس‌زا، ناخواسته و نامربوط که دائماً به ذهن خطور می‌کند و باعث درگیری ذهن فرد می‌شود «وسواس فکری» گفته می‌شود.
زمانی که فرد نیاز به تکرار مداوم همان رفتار خاص را احساس کند، به آن «وسواس تمرینی» می‌گویند. اختلال وسواس فکری می‌تواند مبنای ارثی و ژنتیکی بر روی انسان داشته باشد.
همچنین رویداد‌های ناخوشایند یا روابط خانوادگی ناسالم نیز می‌توانند OCD را تحریک کرده و یا بدتر کنند.
علائم وسواس فکری چیست؟
اگر هرکدام از موارد زیر را در خود و یا اطرافیانتان مشاهده نمودید، از آن دعوت کنید که هرچه سریع‌تر به درمان این اختلال بپردازد.
اهمیت بیش از حد به پاکیزگی
میکروب‌ها و آلودگی‌ها از جمله مواردی بوده که در طول روز با آن‌ها سروکار داریم و در هر مکان و هرجایی وجود خواهند داشت. اما این سؤال برای ما پیش خواهد آمد که آیا میکروب‌ها آن‌قدر در برابر مواد ضدعفونی مقاوم بوده که نیاز بر این دارند تا چندین بار برای ازبین‌بردن آن‌ها اقدام به عمل کنیم؟ این رفتار غیر قابل منطقی است و ناشی از این است که فرد دچار وسواس فکری شده است.
ترس از بیمار شدن
برخی افراد دائماً از اینکه بیماری به سراغ آن‌ها بیاید هراسان هستند. برای مثال آن‌ها گمان بر این دارند که اگر از کنار فردی که در حال سیگارکشیدن است، عبور کنند؛ دچار بیماری ریه و یا سرطان خواهند شد. افکار این افراد تا جایی پیش خواهد رفت که در نهایت فرد مجبور به این خواهد شد که به پزشک معالج مراجعه می‌کند.
اهمیت بیش از حد به تقارن و نظم اشیا
اگر در نظم بخشیدن به محیط اطرافتان بیش از حد دقت دارید و این در حدی است که باعث می‌شود شما از انجام‌دادن بقیه امورات خود باز بمانید، شما گرفتار به وسواس فکری شده‌اید.
جمع‌آوری لوازم غیرضروری
اینکه فرد همیشه ترس و استرس این را داشته باشد که وسایل و لوازم شخصی خود را گم‌کرده و یا از دست بدهد و تصور بر این داشته باشد که روزی این وسایل برایش کاربردی خواهد بود، یکی از ویژگی‌های اصلی افراد دارای اختلال وسواس فکری است.
شمارش زیاد و افراطی
اگر فرد بر روی شمارش خود حساسیت نسبتاً بالایی را به خرج دهد و پس از اتمام مجدداً شروع به شمردن کند، گرفتار به وسواس فکری شده است. ممکن است فرد در طول روز به شمارش مواردی ازاین‌قبیل بپردازد که تمامی آن بیهوده بوده و باعث اتلاف وقت خواهد شد. همچنین ممکن است این روند بار‌ها تکرار شده و در نهایت باگذشت زمان ذهن و جسم فرد مبتلا فرسوده خواهد شد.
احساس عدم امنیت
برخی از افراد مبتلا به وسواس فکری مدام به این فکر می‌کنند که در معرض خطر قرار گرفته‌اند. در ذهن آن‌ها همیشه کسی وجود دارد که در کمین این است که به آن‌ها صدمه بزند و یا اموال آن‌ها را بدزدد، گاهی اوقات این افکار در مورد اشیا نیز ظاهر می‌شود و آن‌قدر شدت یافته که فرد را از عادی بودن و رسیدگی به امور روزمره خود باز می‌دارد.
چه کسانی به وسواس فکری مبتلا می‌شوند؟
یکی از مهم‌ترین عواملی که باعث شده برخی افراد به بیماری وسواس فکری یا OCD دچار شوند، ژنتیک خانوادگی آن‌ها است. علاوه‌برآن عواملی که باعث ایجاد استرس در افراد شده نیز در به‌وجودآمدن این اختلال و پیشرفت روند آن تأثیر بسزایی خواهد داشت.
همچنین OCD می‌تواند ریشه در دوران کودکی افراد داشته باشد، اما بیشتر موارد ممکن است در دوران نوجوانی و اوایل بزرگسالی ظاهر شود. اکثر کارشناسان در دنیا طبق تحقیقات علمی بر این باورند که دو عامل تناسب نوروبیولوژیکی و محیط می‌توانند به طور هم‌زمان باعث ایجاد افکار ناخواسته و ناخواسته شوند.
این دو عامل از مهم‌ترین مواردی بوده که افراد با داشتن این دو ویژگی بیشتر در معرض وسواس فکری قرار خواهند گرفت. این وسواس ممکن است با افسردگی، عادات غذایی نامنظم یا اختلال کمبود توجه همراه باشد و همچنین ممکن است با ناهنجاری‌هایی مانند تیک‌های عصبی یا صوتی و خود تشخیصی ظاهر شود.
چگونه بفهمیم دچار وسواس فکری شده‌ایم؟
ممکن است در طول روز برخی رفتار و حالاتی از خود نشان دهید که مشکوک بر این شوید که آیا شما دچار به وسواس فکری شده‌اید یا خیر؟ در ادامه این مطلب شما با بررسی و انجام تست و پرسش‌نامه‌ای که در اختیارتان قرار گرفته است، به‌راحتی می‌توانید به پاسخ سؤال خود برسید.
همچنین اگر به پاسخی که در نهایت به آن رسیده‌اید شک داشته و یا گمان می‌کنید صحیح نیست، می‌توانید به بهترین روانپزشک تهران مراجعه کنید و این مشکل را با او در میان بگذارید.
در حالت کلی باتوجه‌به ارزیابی روان‌شناختی، معیار‌های تشخیص وسواس فکری و معاینه بدی، به‌راحتی می‌توانید آن را تشخیص دهید.
تست اختلال وسواس فکری
برای اینکه خودتان به‌راحتی بتوانید تعیین کنید که آیا دچار به OCD شده‌اید، می‌توانید به پرسش‌نامه زیر پاسخ داده و در نهایت با بررسی پاسخ تست، از بله و خیر بودن آن اطمینان داشته باشید.
| سوالات | پاسخ بله | پاسخ خیر |
|---|---|---|
| • آیا از اینکه به بیماری جدی مانند ایدز دچار شوید، نگران هستید؟ | ۱ | ۰ |
| • آیا برای نگهداری دقیق و یا عالی اشیا از جمله لباس، مواد خوراکی، ابزار و… حساسیت زیادی به خرج می‌دهید؟ | ۱ | ۰ |
| • آیا به ذهنتان حوادث ناگوار مانند مرگ یا سایر حوادث خطور خواهد کرد؟ | ۱ | ۰ |
| • آیا افکار مذهبی و یا جنسی برای شما غیرقابل‌قبول است؟ | ۱ | ۰ |
| • آیا شما برای پیش‌آمدن اتفاقات ناگوار و وحشتناک از جمله سیل، زلزله، آتش‌سوزی و … بیش از حد نگران هستید؟ | ۱ | ۰ |
| • آیا تصور بر این دارید که با اتومبیل به شخص عابر پیاده برخورد داشته باشید؟ | ۱ | ۰ |
| • از اینکه یک بیماری مانند آنفولانزا در سراسر دنیا رواج پیدا کند، هراسان هستید؟ | ۱ | ۰ |
| • همیشه نگران بر این هستید که وسیلهٔ گران بهایی را از دست بدهید؟ | ۱ | ۰ |
| • آیا نگران اینکه ناخواسته و بی‌معنی به یکی از عزیزان خود آسیب وارد کنید و یا یک غریبه را در مقابل اتوبوس هل دهید، هستید؟ | ۱ | ۰ |
| • آیا احساس بر این دارید که در شست‌وشو، نظافت و مواردی ازاین‌قبیل حساسیت بالایی به خرج می‌دهید و بیش از حد آن را انجام می‌دهید؟ | ۱ | ۰ |
| • آیا مدام مشغول به چک‌کردن کلید‌های روشنایی، شیر‌های آب، اجاق‌گاز، قفل در‌ها یا ترمز اضطراری هستید و آن‌ها را بررسی می‌کنید؟ | ۱ | ۰ |
| • آیا در حساب، ترتیب، رفتار‌های چرخشی دچار حساسیت هستید و بار‌ها آن را چک خواهید کرد؟ | ۱ | ۰ |
| • آیا برای جمع‌آوری اشیای بی‌فایده و یا زباله‌ها قبل از بیرون گذاشتن، آن‌ها را چند بار چک می‌کنید؟ | ۱ | ۰ |
| • آیا اقداماتی از جمله نشستن و برخاستن از صندلی، عبور از درب منزل، روشن‌کردن مجدد سیگار و… را به تعداد مشخصی و یا تا زمانی که مطمئن شوید درست است، انجام خواهید داد؟ | ۱ | ۰ |
| • در برخورد با اشیا و یا افراد، باید آن‌ها را لمس کنید؟ | ۱ | ۰ |
| • آیا بر نوشتن غیرضروری، بازخوانی متون نوشته شده و یا بازکردن پاکت‌نامه‌ها قبل از اینکه ارسال شوند اصرار و پافشاری دارید؟ | ۱ | ۰ |
| • آیا دائماً بدن خود را از نظر علائم بیماری معاینه خواهید کرد؟ | ۱ | ۰ |
| • آیا بر مواردی چنین پرهیز از رنگ‌ها (رنگ قرمز به معنی خون)، اعداد (نحس بودن عدد ۱۳) و یا وقایع ترسناک و یا افکار ناخوشایند عقیده دارید؟ | ۱ | ۰ |
| • آیا در طول زندگی خود نیاز به اعتراف داشته یا اینکه خواستار درستی این که آنچه گفته‌اید یا کاری را انجام داده‌اید، هستید؟ | ۱ | ۰ |
نتیجه تست وسواس فکری
درصورتی‌که پاسخ سؤال شما بله است عدد ۱ و درصورتی‌که پاسخ خیر را به آن اختصاص داده‌اید عدد ۰ را برای آن در نظر بگیرید. در نهایت اعداد را باهم جمع می‌کنیم.
اگر عدد به‌دست‌آمده بین ۰ تا ۷ باشد بدین معنی است که شما در معرض اختلال و وسواس فکری قرار نگرفته‌اید. عدد حاصل بین ۸ تا ۱۲ به شما نشان می‌دهید که احتمال این که دچار به وسواس فکری شوید، وجود دارد و در معرض خطر قرار دارید. درصورتی‌که عدد به‌دست‌آمده بالای ۱۳ باشد، شما به‌احتمال بالایی مبتلا به اختلال وسواس فکری هستید. البته این نکته را در نظر داشته باشید که این تست پاسخی قابل‌اطمینان را به شما نخواهد داد و شما در صورت نیاز می‌توانید برای بررسی به این پرسش و انجام تست به یک روانشناس و روانپزشک مراجعه کنید.
افسردگی و وسواس فکری
به‌طورکلی، وسواس و افسردگی دو اختلال بسیار متفاوت و رایج بین افراد هستند. افسردگی در واقع یک اختلال همراه با استرس و اضطراب است، اما اختلال وسواس فکری به‌عنوان یک اختلال خلقی تعریف می‌شود.
اما با داشتن یک سری تفاوت‌هایی که دارند، رابطه مستقیمی هم با یکدیگر دارند؛ بنابراین، بیشتر افرادی که مبتلا به اختلال وسواس فکری هستند از افسردگی نیز رنج می‌برند و باید برای درمان افسردگی نیز اقدام کنند.
وسواس فکری و نشخوار فکری
در نگاه اول، وسواس و نشخوار فکری یکی هستند. زیرا هر دو برای انسان آزاردهنده و برقرارکننده هستند، اما بر اساس آنچه در مورد نشخوار فکری و وسواس گفته شد، می‌توانیم تفاوت این دو فرایند شناختی را بهتر درک کنیم. تفاوت بین نشخوار ذهنی و وسواس در موارد زیر است:
- وسواس یک اختلال روانی بوده، اما نشخوار فکری یک اختلال روانی نیست. بااین‌حال، نشخوار فکری می‌تواند باعث ایجاد اختلالاتی مانند اضطراب و افسردگی در فرد شود.
- وسواس فکری، افکار مزاحمی است که همیشه به طور ناخواسته همراه شخص همراه می‌شود، اما نشخوار فکری فرایندی است که می‌تواند ارادی یا غیرارادی باشد.
- وسواس در افراد مبتلا به افسردگی به‌ندرت دیده می‌شود، اما نشخوار فکری در اکثر افرادی که از اضطراب و افسردگی رنج می‌برند دیده خواهد شد.
- شدت ناراحتی و اختلال فکری در وسواس بیش از نشخوار فکری است.
- وسواس افکار آزاردهنده و تکراری هستند که در طول روز فرد را آزار می‌دهند و نمی‌توانند از شر آن‌ها خلاص شوند، اما نشخوار فکری افکاری هستند که فرد معمولاً آن‌ها را بازیابی و تجزیه‌وتحلیل می‌کند.
- نشخوار فکری می‌تواند منجر به وسواس شود، اما وسواس منجر به نشخوار فکری نمی‌شود.
- وسواس شامل افکار مزاحم و اضافی در مورد مشکلات حال یا آینده است، اما نشخوار فکری می‌تواند در مورد گذشته، حال یا آینده باشد.
- محتوای نشخوار فکری در مقایسه با وسواس معقول و قابل‌قبول بوده. درحالی‌که محتوا در وسواس فکری معمولاً غیرمنطقی و غیرقابل‌قبول است. (مانند باور‌های نادرست فردی در مورد اختلال بدشکلی بدن و احتکار)
درمان وسواس فکری
در این نوشته سعی بر این داشتیم که به طور مفصل در مورد وسواس فکری صحبت کنیم. در نوشته دیگری از همین سایت در مورد درمان وسواس فکری بدون دارو نیز صحبت کرده‌ایم که برای افرادی که علاقه‌مندند در این زمینه اطلاعات مفید و کاربردی را جمع‌آوری کنند؛ می‌تواند بسیار مفید واقع شود.
یکی از مواردی که اهمیت درمان وسواس فکری را افزایش می‌دهد این است که استفاده از برخی دارو‌ها به‌منظور درمان OCD دارای عوارض است و اگر ما بتوانیم تحت‌نظر پزشک مورد اعتماد خود اختلال وسواس فکری را بدون دارو درمان کنیم، از شر این عوارض جانبی در امان خواهیم بود.
برای پیشگیری از ابتلا به وسواس فکری چه باید کرد؟
در این قسمت از این مطلب لازم به ذکر است که بدانید هیچ راه مطمئنی برای جلوگیری از ابتلا به اختلال وسواس فکری وجود نخواهد داشت. اما با این اوضاع، دریافت درمان به‌موقع و دراسرع‌وقت ممکن است منجر به پیشگیری وسواس فکری شود.
همچنین می‌تواند از بدتر شدن شرایط و ایجاد اختلالات در کارکرد فعالیت‌های روزانه شما جلوگیری کند.
سخن پایانی
در این نوشته با عنوان هرآنچه لازم است در مورد موضوع وسواس فکری بدانید با شما سخن گفته شد و در رابطه‌با این موضوع در مورد مواردی نظیر: OCD و نشخوار فکری، درمان وسواس فکری، علائم OCD چیست؟ برای پیشگیری از ابتلا به وسواس فکری چه باید کرد؟ نیز اطلاعاتی را همراه با شما مورد بررسی قرار دادیم.
امیدواریم که مطالب بیان شده در این نوشته برای شما مفید بوده باشد و از آن‌ها بهره‌مند شده باشید. درصورتی‌که در ارتباط با موارد بیان شده در این نوشته سؤالی دارید، سؤال خود را در بخش کامنت‌ها با ما در میان بگذارید تا همکاران ما در کلینیک آرام پاسخگوی شما باشیم. از همراهی شما تا پایان این نوشته سپاس گذاریم.
