در حوزه مغز و اعصاب، نوروتراپی به عنوان یکی از روش های نوین درمانی، افق های جدیدی را در درمان اختلالات مغزی و عصبی گشوده است. این روش درمانی غیردارویی که با استفاده از دستگاه نوروتراپی انجام می شود، به افراد کمک می کند تا با استفاده از فناوری های پیشرفته، عملکرد مغز خود را بهبود بخشند.
درمان های تکمیلی عصبی که در این روش استفاده می شوند، طیف گسترده ای از اختلالات از جمله بیش فعالی یا ADHD، اضطراب، افسردگی و اوتیسم را پوشش می دهند. مزایای نوروتراپی، از جمله کم بودن عوارض جانبی و تأثیرات پایدار، این روش را به گزینه ای جذاب برای بسیاری از افراد تبدیل کرده است.
تعریف نوروتراپی
نوروتراپی یک روش درمانی بدون دارو است که با استفاده از فناوری به بهبود عملکرد مغز کمک می کند. پیشوند “نورو” به معنای نورون ها یا سلول های عصبی مغز و سیستم عصبی است. این روش بر اساس اصل انعطاف پذیری مغز عمل می کند، به این معنا که نورون ها می توانند اتصالات جدید ایجاد کرده و مسیرهای عصبی را برای بهبود عملکرد مغز بازسازی کنند.
دو نوع متمایز نوروتراپی وجود دارد. نوع اول که از نوروفیدبک استفاده می کند، بر این اصل استوار است که افراد می توانند از طریق نمایش فعالیت مغزی در زمان واقعی، یاد بگیرند عملکرد مغز خود را کنترل کنند. این روش اغلب به عنوان “تمرین مغز” شناخته می شود.
نوع دوم که به عنوان نوروستیمولیشن شناخته می شود، فعالیت عصبی فرد را از طریق جریان های الکتریکی یا پالس های الکترومغناطیسی تعدیل می کند. این روش معمولا غیرتهاجمی است و از طریق پوست سر انجام می شود؛ هرچند برخی درمان ها نیازمند جراحی برای کاشت الکترود در مغز هستند.
کاربردهای درمانی نوروتراپی
مغز پیچیده است و هر سیستم آن نیازمند تعادل ظریفی از فعالیت های الکتریکی و شیمیایی در سطح عصبی است. بسیاری از علائم روانپزشکی و عصبی با فعالیت نامنظم عصبی مرتبط هستند، که این امر کاربردهای نوروتراپی را گسترش می دهد.
انواع اختلالات تنظیمی که با درمان های تکمیلی عصبی قابل بهبود هستند:
- اختلال در توجه: مشکل در تمرکز و توجه
- اختلال در رفتار: مشکل در کنترل سطح فعالیت و حرکات
- اختلال در هیجانات: دشواری در کنترل پاسخ های عاطفی
- اختلال در سیستم حرکتی: مشکل در کنترل حرکات
- اختلال در سیستم عصبی: اغلب ناشی از تروما
شرایطی که معمولا با دستگاه نوروتراپی درمان می شوند شامل:
- اختلالات اضطرابی
- ADHD
- اختلالات طیف اوتیسم
- اختلال دوقطبی
- آسیب مغزی/ سکته
- درد نوروپاتیک
- افسردگی
- تنظیم هیجانی
- اختلالات یادگیری
- میگرن
- OCD
- PTSD
- اسکیزوفرنی
- اختلالات خواب
- اختلالات مصرف مواد
نوروفیدبک
نوروفیدبک به اصلاح فعالیت نامنظم امواج مغزی می پردازد که می تواند بر احساسات، افکار و رفتارها تأثیر منفی بگذارد. در این فرآیند، فرد از طریق بازخورد صوتی/ تصویری درباره فعالیت مغزی خود که روی صفحه نمایش داده می شود، خودتنظیمی را می آموزد. فعالیت عصبی توسط دستگاه الکتروانسفالوگرام EEG (دستگاه نوار مغز) از طریق الکترودهایی که به طور استراتژیک روی پوست سر قرار می گیرند، اندازه گیری می شود.
بازخورد معمولا به شکل یک گرافیک تعاملی، بازی ویدیویی، فیلم یا موسیقی نمایش داده می شود. پیشرفت های اخیر در فناوری نوروتراپی این درمان را شخصی تر و حتی قابل حمل کرده است.
امواج مغزی ما چه چیزی را آشکار می کنند؟
وقتی نورون ها فعال می شوند، مغز الگوهای الکتریکی تولید می کند که توسط نوار مغزی (EEG) به صورت امواج مغزی قابل ثبت است. الکترودها به طور استراتژیک روی پوست سر گذاشته می شوند تا فعالیت الکتریکی را اندازه گیری کنند.
الگوهای امواج مغزی:
- یادگیری و تمرکز شدید (گاما؛ ۳۰-۱۰۰ هرتز)
- هوشیار و دقیق (بتا؛ ۱۳-۳۰ هرتز)
- آرام (آلفا؛ ۸-۱۳ هرتز)خواب سبک و مدیتیشن (تتا؛ ۴-۸ هرتز)
- خواب عمیق (دلتا؛ کمتر از ۴ هرتز)
هنگامی که مغز دچار اختلال می شود، الگوهای نامنظم امواج مغزی ظاهر می شوند. دانشمندان این الگوهای نامناسب را “اثر انگشت الکتریکی” نامیده اند.
در سال ۲۰۱۴، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) استفاده از نوار مغزی را به عنوان ابزار تشخیصی تأیید کرد. این بدان معنی است که امواج مغزی به عنوان نشانگر زیستی شرایط بالینی پذیرفته شده اند.
مثلا در بیماران ADHD، نسبت امواج تتا به بتا در لوب پیشانی متفاوت است. محققان همچنین اختلالات اتصالات عصبی در بیماران PTSD را کشف کرده اند. در سال ۲۰۲۳، یک دستگاه نوروفیدبک جدید به نام Prism توسط FDA تأیید شد تا به کنترل مسیرهای عصبی کمک کند.
انواع درمان های نوروفیدبک
نوروفیدبک از دهه ۱۹۷۰ میلادی به عنوان گزینه درمانی مطرح بوده و با پیشرفت فناوری و درک عمیق تر از مغز تکامل یافته است:
- نوروفیدبک فرکانس/ توان: با استفاده از ۲ تا ۴ الکترود، برای درمان ADHD، اضطراب و بی خوابی کاربرد دارد و متداول ترین روش است.
- نوروفیدبک پتانسیل کورتیکال کند (SCP-NF): با بازخورد EEG برای درمان ADHD، صرع و میگرن استفاده می شود.
- نوروفیدبک Z-اسکور زنده: فعالیت امواج مغزی را با پایگاه داده مقایسه می کند و بیشتر برای درمان بی خوابی مناسب است.
- توموگرافی الکترومغناطیسی با وضوح کم (LORETA): با ۱۹ الکترود برای درمان اعتیاد، افسردگی و اختلال وسواسی-جبری مؤثر است.
- هموانسفالوگرافی (HEG): بازخورد عصبی جریان خون به کورتکس را ارائه می دهد و عمدتا برای درمان میگرن استفاده می شود.
- تصویربرداری تشدید مغناطیسی کارکردی (fMRI): جدیدترین فناوری که بازخورد real-time از پاسخ عصبی در کورتکس و ساختارهای زیرقشری مغز ارائه می دهد. در درمان افسردگی، ADHD، اضطراب، PTSD، اختلالات مصرف مواد و اسکیزوفرنی موفق بوده است.
همچنین، fMRI در حال مطالعه برای یادگیری “کنترل ذهنی” ماشین ها از طریق افزایش جریان خون و فعالیت عصبی است.
یک جلسه نوروفیدبک چگونه است؟
در یک جلسه معمولی نوروفیدبک، روی صندلی می نشینید و الکترودهایی روی پوست سر شما گذاشته می شود. این عمل کاملا بی درد بوده و مشابه استفاده پزشک از گوشی پزشکی می باشد.
درمانگر شما را در طول فعالیت های ساده راهنمایی می کند. ممکن است از شما خواسته شود:
- تصاویر صفحه نمایش را تماشا کنید.
- یک بازی ویدیویی انجام دهید.
- به موسیقی گوش دهید.
الکترودها بازخورد صوتی و تصویری فوری از فعالیت مغزی شما ارائه می دهند. برای مثال:
- صفحه نمایش با الگوهای مطلوب امواج مغزی روشن تر می شود.
- با الگوهای نامطلوب، صفحه تیره تر می گردد.
این فرآیند یادگیری از طریق شرطی سازی عملیاتی اتفاق می افتد و مغز یاد می گیرد چگونه الگوهای موج مغزی مطلوب را حفظ کند.
هر جلسه ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می کشد و معمولا ۳۰ تا ۴۰ جلسه نیاز است. فنونی که در اینجا یاد می گیرید را می توانید در فعالیت های روزمره خود در محل کار، مدرسه یا خانه نیز تمرین کنید.
دستگاه نوروتراپی (نوروستیمولاسیون)
نوروستیمولاسیون رویکردی منفعلانه برای تغییر فعالیت مغز از طریق تحریکات الکتریکی و مغناطیسی است. معمولا از جریان برق کم ولتاژ یا پالس الکترومغناطیسی استفاده می شود و به ندرت نیاز به جراحی است.
انواع درمان های تکمیلی عصبی:
سیستم نوروفیدبک کم انرژی (LENS):
این فناوری با ارسال سیگنال الکتریکی بسیار کم به مغز از طریق پوست سر، باعث تغییر اندکی در فعالیت امواج مغزی می شود. بیماران در حین درمان آرام هستند و نیازی به کنترل فعالیت مغزی ندارند. این روش برای درمان آسیب مغزی، ADHD، بی خوابی، فیبرومیالژی، سندرم پاهای بی قرار، اضطراب، افسردگی و پرخاشگری استفاده می شود.
تحریک الکتریکی فراجمجمه ای (tES):
شامل سه نوع جریان مستقیم (tDCS)، جریان متناوب (tACS) و تحریک نویزی تصادفی (tRNS) است. این روش برای مطالعه درمان افسردگی، اسکیزوفرنی، درد عصبی و کمک به گفتار درمانی افراد مبتلا به آفازی در حال بررسی است.
تحریک مغناطیسی فراجمجمه ای (TMS):
این فناوری از سیمی که میدان مغناطیسی تولید می کند استفاده می کند. سازمان غذا و داروی آمریکا این روش را برای درمان افسردگی مقاوم، میگرن و اختلال وسواسی- جبری تأیید کرده است.
تحریک عمیق مغز (DBS):
این درمان شامل کاشت الکترود در ناحیه خاص مغز است. این روش در درمان اختلالات حرکتی مانند پارکینسون بسیار مؤثر بوده و برای تسکین علائم افسردگی، اختلال وسواسی- جبری و سندرم تورت در حال مطالعه است.
مزایای درمان عصبی
چندین مزیت وجود دارد که درمان عصبی را از سایر درمان ها متمایز می کند، از جمله:
- تأثیرات پایدار و طولانی مدت
- عوارض جانبی بسیار کم
- روشی غیرتهاجمی
- کاهش نیاز به دارو و کوتاه شدن زمان درمان
حتی خارج از محیط کلینیکی، مزایای نوروتراپی شامل تقویت حافظه و تمرکز، شفافیت ذهنی بهتر و خواب آرام تر است. فناوری نوروتراپی حتی در تمرینات ورزشی نیز مفید بوده و عملکرد ورزشکاران را بهبود می بخشد.
آیا نوروتراپی یک درمان مبتنی بر شواهد علمی است؟
تحقیقات گسترده ای در مورد نوروتراپی در مغز و اعصاب انجام شده و نتایج امیدوارکننده است. برخی از این مطالعات شامل:
- اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی (ADHD): تحقیقات نشان داده که نوروتراپی حالت توجه آرام ایجاد می کند و مشابه داروهای ADHD عمل می کند. در واقع، آکادمی آمریکایی کودکان، نوروتراپی را به عنوان مداخله “بهترین پشتیبانی سطح ۱” برای توجه و رفتارهای بیش فعالی معرفی کرده است.
- اعتیاد: یک مطالعه جامع در سال ۲۰۱۶ نشان داد که نوروفیدبک ممکن است برای افراد معتاد به کوکائین، الکل و بازی های کامپیوتری مفید باشد و حتی ممکن است میل به خوردن را کاهش دهد.
- اضطراب و افسردگی: یک مطالعه نشان داد که پس از ۳۰ جلسه نوروتراپی و تمرین تغییرپذیری ضربان قلب، ۵۷% افراد با اضطراب شدید و ۴۵% افراد با افسردگی شدید، فعالیت مغزی طبیعی نشان دادند. درمان افسردگی با نوروتراپی نتایج امیدوار کننده ای داشته است.
- اوتیسم: چند گزارش علمی پیشنهاد می کنند که نوروتراپی می تواند رفتارهای مرتبط با اوتیسم مانند تکان های مکرر، شیوع هیجانات و رفتارهای تکراری را بهبود بخشد.
- میگرن: در یک مطالعه در سال ۲۰۱۰، ۶۲% شرکت کنندگان با استفاده از نوروتراپی، بهبود عمده یا کامل در میگرن گزارش کردند.
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD): یک مطالعه کنترل شده نشان داد که ۲۴ جلسه نوروتراپی علائم PTSD را به طور قابل توجهی کاهش می دهد. مطالعات دیگر نشان می دهند که نوروفیدبک کارکردهای اجرایی را بهبود می بخشد و استفاده از دارو را کاهش می دهد.
با این حال، به تحقیقات بیشتری برای درک برخی نتایج متناقض در ادبیات پژوهشی نیاز است. برای مثال، به نظر می رسد زیرمجموعه ای از افراد در مطالعات مختلف قادر به تنظیم فعالیت مغزی خود نیستند و بنابراین از نوروفیدبک سودی نمی برند. مکانیسم زیربنایی این تفاوت های فردی باید قبل از درمان بررسی و شناسایی شود.
نکات مهم برای توجه
نوروتراپی می تواند به تنهایی استفاده شود، اما زمانی که همراه با روش های درمانی سنتی (مانند درمان شناختی-رفتاری) به کار رود، می تواند موثرتر باشد.
در حالی که نوروتراپی می تواند به درمان بسیاری از شرایط کمک کند، معایبی نیز با این روش همراه است:
- هزینه: می تواند یک گزینه درمانی گران باشد، به خصوص اگر بیمه درمانی آن را پوشش ندهد.
- زمان: می تواند وقت گیر باشد و برخی درمان ها نیاز به چندین جلسه در هفته دارند.
- تعهد: ممکن است چند ماه طول بکشد تا اثر کند و نیاز به جلسات تقویتی داشته باشید.
این عوامل می توانند نوروتراپی را برای برخی افراد نسبت به سایر روش های درمانی کم تر جذاب کنند.
چگونه شروع کنیم
شما می توانید از پزشک خود بخواهید تا شما را به یک متخصص نوروتراپی معرفی کند. همچنین بهتر است با شرکت بیمه خود تماس بگیرید تا ببینید آیا بیمه شما هزینه های درمان را پوشش می دهد یا نه. اگر پوشش می دهد، ممکن است مجبور باشید به درمانگاه یا پزشک خاصی مراجعه کنید.
انجمن بین المللی تنظیم عصبی و تحقیقات یک فهرست آنلاین دارد که می توانید بر اساس موقعیت جغرافیایی یا تخصص درمانگر در آن جستجو کنید. همچنین جستجوی عبارت های «نوروتراپی نزدیک من» یا «نوروتراپی آنلاین» می تواند نتایج بیشتری به شما نشان دهد.
کلینیک آرام: بهترین مرکز نوروفیدبک در تهران
کلینیک آرام، پیشرو در حوزه فناوری نوروتراپی در استان تهران، با بهره گیری از جدیدترین دستاوردهای علمی در زمینه درمان های عصبی، راهکارهای نوینی را برای بهبود عملکرد مغز ارائه می دهد. این مرکز تخصصی با تیمی از متخصصان برجسته و مجهز به پیشرفته ترین تجهیزات نوروفیدبک، خدمات درمانی منحصر به فردی را برای طیف گسترده ای از اختلالات عصبی و روانپزشکی فراهم می کند.
با تمرکز بر رویکردهای غیرتهاجمی و شخصی سازی شده، کلینیک آرام درمان های نوروتراپی را برای شرایطی مانند ADHD، اضطراب، افسردگی، اوتیسم و اختلالات عصبی دیگر ارائه می دهد. هدف اصلی ما کمک به بیماران برای دستیابی به بهترین عملکرد مغزی و ارتقای کیفیت زندگی است.
نتیجه گیری
نوروتراپی به عنوان یک روش درمانی نوین و مؤثر، با استفاده از دستگاه نوروتراپی و درمان های تکمیلی عصبی، راهکاری امیدبخش برای طیف گسترده ای از اختلالات عصبی و روانی ارائه می دهد. مزایای نوروتراپی، از جمله غیرتهاجمی بودن، عوارض جانبی اندک و اثربخشی بالا، این روش را به گزینه ای مناسب برای بسیاری از بیماران تبدیل کرده است. کلینیک آرام، به عنوان بهترین مرکز نوروفیدبک در تهران، با بهره گیری از جدیدترین تجهیزات و متخصصان مجرب، خدمات درمانی با کیفیتی را به مراجعین ارائه می دهد.
سوالات متداول
نوروتراپی چگونه کار می کند؟
نوروتراپی با استفاده از فناوری های پیشرفته، فعالیت مغزی را ثبت و از طریق بازخورد صوتی و تصویری به بیمار کمک می کند تا عملکرد مغز خود را بهبود بخشد.
آیا نوروتراپی دردناک است؟
خیر، نوروتراپی یک روش کاملا غیرتهاجمی و بدون درد است که تنها با قرار دادن الکترودهایی روی پوست سر انجام می شود.
هزینه نوروتراپی چقدر است؟
هزینه ها متغیر است و بسته به تعداد جلسات و نوع درمان متفاوت خواهد بود. برخی بیمه ها ممکن است بخشی از هزینه ها را پوشش دهند.
آیا می توان نوروتراپی را همراه با سایر درمان ها انجام داد؟
بله، نوروتراپی می تواند همراه با سایر روش های درمانی مانند دارودرمانی یا درمان های شناختی-رفتاری استفاده شود و اغلب نتایج بهتری به همراه دارد.
در صورت نیاز به جلسات نوروتراپی می توانید با پر کردن فرم زیر از مشاورین متخصص کلینیک آرام مشاوره رایگان دریافت کنید.
