فشار مغز یا intracranial pressure (ICP) به معنای فشار داخل جمجمه است. با افزایش حجم مایعات درون جمجه فشار داخل مغز افزایش می‌یابد چرا که جمجمه قابلیت اتساع و گشاد شدن ندارد؛ به این ترتیب با افزایش مایع درون آن فرد فشار را در این ناحیه حس می‌کند.
افزایش فشار مغز می‌تواند منجر به ایجاد سردردهایی شود که به عنوان یک وضعیت اورژانسی پزشکی باید در اولین فرصت تحت بررسی قرار بگیرند. سردرد یکی از مشکلات رایجی است که اکثر افراد در تمام دوره‌های زندگی با آن مواجه می‌شوند. اما تمام سردردها را نمی‌توان با مسکن‌های بدون نسخه تحت مداوا قرار دارد و برخی از آن‌ها نیاز به بررسی‌ها و مداخلات بیشتری دارند.
زمانی که مایع اضافی و یا یک التهاب در داخل جمجمه وجود داشته باشد، فشار داخل مغز افزایش می‌یابد. افزایش مایع موجب کاهش فضای جمجمه می‌شود و به مغز فشار وارد می‌نماید. در ادامه‌ی این مقاله به دلیل افزایش فشار داخل مغز، علائم، تشخیص و نحوه‌ی درمان آن اشاره خواهیم کرد.
علت فشار مغز
آسیب به مغز
افزایش فشار مغز به دلایل متعددی ممکن است ایجاد شود که متداولترین آن آسیب به مغز و یا جمجمه است. معمولاُ ضرباتی که به مغز وارد می‌شود موجب خونریزی و یا تورم داخل جمجمه می‌شود. فشار ناشی از مایع اضافی و تورم ممکن است به بافت مغز و یا ستون فقرات آسیب وارد نماید. به همین دلیل اگر به تازگی ضربه‌ای به سر شما اصابت نموده است لازم است برای مدتی که بهترین متخصص مغز و اعصاب در تهران اعلام می‌کند تحت نظر باشید تا هرگونه افزایش ناگهانی فشار مغز مورد بررسی قرار بگیرد.
سکته مغزی
سکته مغزی دومین دلیل شایع افزایش فشار مغز است. تعدادی از سکته‌های مغزی منجر به پارگی رگ‌های خونی در مغز می‌شود و این اتفاق باعث جمع شدن خون در داخل و اطراف مغز شده که می‌تواند فشار مغز را افزایش دهد.
سایر دلایلی که باعث افزایش فشار مغز می‌شود عبارتند از:
- افزایش مایع مغزی نخاعی
- آنوریسم (برامدگی رگ)
- تومور مغزی
- عفونت‌هایی مانند انسفالیت و یا مننژیت
- بالا بودن فشار خون
- کم خونی فقر آهن
- ناراسایی‌های کلیه
- مصرف برخی داروها همچون ویتامین A یا داروهای ضدبارداری برای بعضی خانم ها
- پره‌اکلامسی یا پرفشاری خون در بارداری
- بیماری های سیستم عصبی مثل تشنج و صرع
- استرس و اضطراب
بیشتر بدانید: بهترین روانپزشک در تهران چه کسی است؟
علائم فشار مغزی
همان طور که پیشتر اشاره کردیم، سردرد متداولترین علامت فشار مغزی و یکی از اولین علائم آن است. سردرد ممکن است به صورت ناگهانی و شدید شروع شود و یا اینکه به صورت یک درد خفیف آغاز شود که به مرور زمان شدت یابد. علائمی که می‌تواند به صورت اختصاصی به دلیل فشار مغزی ایجاد شود و به شما نشان دهد که سردرد شما یک سردرد معمولی نیست عبارتند از:
- تار شدن دید
- حالت تهوع و استفراغ
- ضعف
- اختلال در حافظه
- اختلال در صحبت کردن
- از دست دادن تعادل هنگام حرکت
- سرگیجه همراه با وزوز گوش
- کاهش هوشیاری
- احساس خواب آلودگی و خستگی
- تغییر در رفتار
در صورتی که هر کدام از علائم بالا را همراه سردرد داشتید باید فوراُ به اورژانس مراجعه نمائید.
بهتر است بدانید بهترین متخصص قلب تهران کیست؟
تشخیص فشار مغزی
زمانی که با علائم اشاره شده افزایش فشار مغزی مواجه شدید به اورژانس مراجعه نمائید آزمایش‌هایی برای شما انجام می‌شود که شامل این موارد است:
معاینه بدنی و گرفتن شرح حال: از شما سوالاتی در مورد ضربه‌هایی که به سر شما وارد شده است پرسیده خواهد شد، همچنین فشار خون شما اندازه‌گیری می‌شود. معاینه‌ی چشم، بررسی حواس، تعادل و وضعیت جسمانی جهت بررسی وضعیت عصبی شما نیز انجام خواهد شد. پیشنهاد می‌شود جهت درمانی موثر در این زمینه به بهترین کلینیک مغز و اعصاب در تهران مراجعه کنید.
بررسی مایع اطراف ستون فقرات: با استفاده از یک سوزن ممکن است مایع اطراف ستون فقرات شما بررسی شود. افزایش مایع اطراف ستون فقرات می‌تواند نشانه‌ای از افزایش فشار مغز باشد.
سی‌تی اسکن و ام آر آی: تصاویر حاصل از سی‌تی اسکن و ام آر آی می‌تواند اطلاعات دقیقی در مورد هرگونه آسیب، تورم و یا تجمع مایع در مغز را نشان دهد
درمان فشار مغز
نوع درمان فشار مغز با توجه به عاملی که منجر به آن شده است بستگی دارد. گزینه‌های درمانی پس از تشخیص عبارتند از:
دارو درمانی
برخی از داروها می‌توانند فشار مغز را کاهش دهند. همچنین در صورتی که یک لخته‌ی خون موجب افزایش فشار مغز شده است، تعدادی از داروها می‌توانند باعث از بین رفتن لخته‌ی خون شوند. نمونه داروهایی که برای درمان این رفع این مشکل تجویز می‌شود شامل:
- ضد تشنج
- ضد میگرن
- کنترل فشار خون
- داروهای درمان آب سیاه
- آنتی‌بیوتیک‌ها
- داروهای استروئیدی
- داروهای آرام‌بخش
تخلیه مایع
با استفاده از دستگاه‌های مخصوص می‌توان مایع اضافی در جمجمه را خارج نمود. در صورتی که برای مدت طولانی‌تری احتیاج به تخلیه‌ی مایع باشد ممکن است از یک لوله جهت هدایت مایع از مغز به داخل شکم استفاده شود.
جراحی
نوع جراحی با توجه به علت فشار مغزی متفاوت است. در برخی موارد جهت ترمیم بافت آسیب دیده و یا متوقف کردن هرگونه خونریزی لازم است جراحی‌هایی در مغز صورت بگیرد.
نتیجه گیری
به طور خلاصه، فشار مغز یک پارامتر حیاتی در درک و مدیریت آسیب های مغزی است و محققان در حال توسعه مدل‌ها و دستگاه های پیشرفته برای پیش بینی و نظارت بهتر بر این نوع فشار هستند.
نکته‌ی مهم این است که درمان‌های لازم باید در سریعترین فرصت انجام شود. عدم درمان به موقع می‌تواند عواقب خطرناک و طولانی مدتی را برای بیمار به همراه داشته باشد.
