سیستم عصبی یک شبکه پیچیده و بسیار تخصصی است. از بینایی گرفته تا بویایی و راه رفتن تا صحبت کردن، سیستم عصبی ما را سازماندهی می کند، توضیح می دهد و ما را به دنیای اطرافمان متصل می کند. محققین معتقدند که سیستم‌های عصبی ما از برخی از مهم‌ترین بخش‌های بدن ما تشکیل شده‌اند: مغز، نخاع، ماهیچه‌ها و اعصابی که آن ها را به هم متصل می‌کنند. آن ها مسئول بسیاری از عملکردهای مهم در بدن ما هستند، مانند حافظه، ادراک، زبان، حرکت، بلع، تنفس و حتی عملکرد روده و مثانه.
با این حال، هنگامی که مشکلی در بخشی از سیستم عصبی رخ می دهد، می تواند باعث اختلال عصبی شود. اختلالات عصبی سالانه میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهند، با این حال بسیاری از مردم ممکن است از ابتلا به آن بی‌اطلاع باشند.
اختلال عصبی چیست؟
اصطلاح “اختلال عصبی” به هر وضعیتی اطلاق می شود که به دلیل اختلال در عملکرد بخشی از مغز یا سیستم عصبی ایجاد می شود که منجر به علائم فیزیکی و/یا روانی می شود.
رشد مغز انسان از دوران بارداری آغاز می شود و تا دوران نوزادی، کودکی و نوجوانی ادامه می یابد. بیشتر سلول‌های مغز قبل از تولد شکل می‌گیرند، اما تریلیون‌ها ارتباط بین این سلول‌های عصبی (نورون‌ها) تا دوران نوزادی ایجاد نمی‌شوند.
نمودار یک نورون حرکتی
مغز از ماده خاکستری (نرون ها و اتصالات متقابل) و ماده سفید (آکسون های احاطه شده توسط غلاف میلین) تشکیل شده است. یک نورون حرکتی (در بالا) تکانه ها را از مغز دور می کند.
مغز خود سازماندهی می کند. اطلاعات را برای پیشبرد رشد و توسعه خود انتخاب می کند. همچنین با محیط سازگار می شود. تجربه محیط از طریق حواس لامسه، بویایی، بینایی، چشایی و شنوایی باعث ایجاد ارتباط در مغز می شود.
تمام اختلالات عصبی مغز، ستون فقرات یا اعصاب را درگیر می کنند. علائم به محل آسیب بستگی دارد. مناطقی که حرکت، ارتباطات، بینایی، شنوایی یا تفکر را کنترل می کنند می توانند تحت تأثیر قرار گیرند.
اختلالات عصبی طیف گسترده ای دارند. آن ها علل، عوارض و پیامدهای مختلفی دارند. بسیاری از آن ها منجر به نیازهای اضافی می شوند که نیاز به مدیریت مادام العمر دارند.
علائم اختلالات عصبی متفاوت است. علائم فیزیکی، شناختی (یا فکری)، احساسی و رفتاری ممکن است وجود داشته باشد، با اختلالات خاصی که ترکیب یا خوشه‌هایی از این علائم را دارند. به عنوان مثال، فلج مغزی تمایل به علائم فیزیکی بیشتری دارد در حالی که ADHD تمایل دارد اثرات بیشتری بر رفتار داشته باشد.
بسیاری از اختلالات عصبی در سال های اولیه رشد ظاهر می شوند و ممکن است در بدو تولد تشخیص داده شوند. برخی از آن ها دیرتر تشخیص داده می شوند زیرا علائم تنها زمانی ظاهر می شوند که:
کودک نقاط عطف رشد خود را از دست می دهد یا مشکلات رشدی دارد (مانند اوتیسم).
یک عفونت مضر رخ می دهد (مانند مننژیت).
تصادف باعث آسیب مغزی (سکته مغزی، ضربه، هیپوکسی) می شود.
نموداری که سلول و کروموزوم انسان را نشان می دهد نموداری که سلول و کروموزوم انسان را نشان می دهد.
انواع اختلالات مغزی و علائم آن ها
درک علائم اختلالات عصبی مهم است، زیرا می تواند شما را به تشخیص و درمان مناسب هدایت کند. در اینجا شش اختلال عصبی رایج و راه هایی برای شناسایی هر کدام آورده شده است.
سردرد
سردرد یکی از شایع ترین اختلالات عصبی است و می تواند هر فردی را در هر سنی مبتلا کند. در حالی که بسیاری از اوقات سردرد نباید خیلی جدی باشد که نگران آن باشید، اگر سردرد شما به طور ناگهانی و مکرر بروز کرد، باید به پزشک مراجعه کنید، زیرا اینها می توانند علائم یک بیماری زمینه ای باشند.
صرع و تشنج
صرع یک اختلال عصبی رایج است که شامل فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز می شود که شما را مستعد ابتلا به تشنج های مکرر و غیرقابل تحریک می کند. بهترین متخصص مغز و اعصاب در حاضر در کلینیک آرام می گوید: “غیرقابل تحریک به این معنی است که تشنج را نمی توان با قرار گرفتن در معرض یا ترک مواد مخدر یا الکل، و همچنین به دلیل سایر مسائل پزشکی مانند ناهنجاری های شدید الکترولیت یا قند خون بسیار بالا توضیح داد.”
سکته مغزی
متخصصین هشدار می دهند که سکته‌های مغزی، که افراد بسیاری را هر ساله تحت تأثیر قرار می‌دهند، «یکی از مهم‌ترین اختلالات عصبی است که باید از آن آگاه بود، به دلیل شدت علائم بالقوه و ناتوانی ناشی از آن.» سکته مغزی معمولاً به دلیل کمبود جریان خون به مغز است که اغلب به دلیل لخته شدن یا انسداد یک شریان ایجاد می شود.
اسکلروز جانبی آمیوتروفیک
ALS که به عنوان بیماری لو گریگ نیز شناخته می شود، یک بیماری عصبی عضلانی نادر است که سلول های عصبی مغز و نخاع را تحت تاثیر قرار می دهد. پزشکان مطمئن نیستند که دقیقاً چه چیزی باعث ALS می شود، اما عواملی که ممکن است باعث ALS شوند عبارتند از ژنتیک و عوامل محیطی.
علائم شامل ضعف و انقباض عضلانی، سفت شدن و سفت شدن ماهیچه ها، اختلال در گفتار و مشکل در تنفس و بلع است. متأسفانه، تشخیص این وضعیت دشوار است و اغلب نیاز به ارزیابی یک متخصص مغز و اعصاب عصب-عضلانی دارد.
بیماری آلزایمر و زوال عقل
از دست دادن حافظه یک شکایت رایج است، به ویژه در افراد مسن. میزان مشخصی از از دست دادن حافظه بخشی طبیعی از پیری است. به عنوان مثال، راه رفتن به اتاق و فراموش کردن چرایی ممکن است کاملاً طبیعی باشد.
با این حال، علائمی وجود دارد که ممکن است نشان دهنده چیز جدی تری باشد، مانند زوال عقل یا بیماری آلزایمر. این علائم ممکن است شامل گم شدن، مشکل در مدیریت مالی، مشکلات در فعالیت های روزمره زندگی، روشن ماندن اجاق گاز، فراموش کردن نام خانواده و دوستان نزدیک یا مشکلات زبانی باشد. تغییرات رفتاری همراه با این تغییرات حافظه نیز می تواند نگرانی هایی را ایجاد کند.
بیماری پارکینسون
بیماری پارکینسون یک اختلال پیشرونده سیستم عصبی است که در درجه اول بر هماهنگی تأثیر می گذارد. به طور کلی، با افزایش سن، شایع‌تر می‌شود و تقریباً یک میلیون آمریکایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در حال حاضر، هیچ درمانی برای بیماری پارکینسون وجود ندارد، اما گزینه های درمانی زیادی در دسترس است.
علائم بیماری پارکینسون معمولاً با گذشت زمان بدتر می شود. متخصص مغز و اعصاب در این باره می گوید: “شما ممکن است در اوایل بیماری تغییراتی را در وضعیت بدنی، راه رفتن و حالات چهره تجربه کنید و مشکلات شناختی و رفتاری ممکن است در مراحل بعدی بیماری ایجاد شود.
علل اختلالات عصبی
بسیاری از اختلالات عصبی “مادرزادی” هستند، به این معنی که در بدو تولد وجود داشته اند. اما برخی از اختلالات “اکتسابی” هستند، که نشان می دهد پس از تولد ایجاد شده اند. آن هایی که علت ناشناخته ای دارند “ایدیوپاتیک” نامیده می شوند.
علل مادرزادی (در بدو تولد وجود دارد)
عوامل ژنتیکی می توانند بر ایجاد انواع اختلالات عصبی تأثیر بگذارند که معمولاً از طریق ژن ها و کروموزوم ها از والدین به ارث می رسند.
کروموزوم ها رشته های طولانی DNA هستند که توسط پروتئین پشتیبانی می شوند و در هسته سلول های انسانی یافت می شوند.
بخش‌هایی از DNA که ژن نامیده می‌شوند، حاوی کد شیمیایی هستند که ما را همان چیزی که هستیم می‌سازد. کروموزوم ها از هزاران ژن تشکیل شده اند.
یک سلول بدن انسان به طور معمول حاوی ۴۶ (۲۳ جفت) کروموزوم است که نیمی از آن از مادر و نیمی از پدر به ارث رسیده است.
ناهنجاری های ژنی
ژن ها مسئول تعیین ویژگی ها هستند. بنابراین تغییرات در ژن ها (که جهش نامیده می شود) ویژگی ها را تغییر می دهد. برخی جهش‌ها باعث ایجاد ناهنجاری‌هایی می‌شوند که برای افراد مضر است (مثلاً فیبروز کیستیک). جهش ها می توانند به فرزندان منتقل شوند و بر ویژگی های آن ها تأثیر بگذارند.
ناهنجاری های کروموزومی
تغییرات کروموزوم ها، چه از نظر تعداد و چه در ساختار، تأثیرات زیادی بر خصوصیات دارند زیرا حاوی تعداد زیادی ژن هستند.
تغییر در تعداد کروموزوم
اصطلاح مونوزومی به از دست دادن یک کروموزوم از یک جفت اشاره دارد (به عنوان مثال، سندرم ترنر). در تریزومی، یک کروموزوم اضافی توسط یک جفت به دست آمده است (به عنوان مثال، سندرم داون).
تغییر در ساختار کروموزوم
حذف های کوچک منجر به از دست رفتن ژن ها (قطعه هایی از DNA) از یک کروموزوم می شود. زمانی که ژن ها (قطعاتی از DNA) به دست می آیند، میکرودوپلیکاسیون ها اتفاق می افتد.
اختلالات متابولیک
متابولیسم به فرآیندهای شیمیایی که در بدن رخ می دهد اشاره دارد. اختلالات متابولیک می تواند باعث آسیب ماندگار شود و باید هر چه زودتر شناسایی شود (مثلاً از طریق آزمایش خون یا ادرار). نمونه هایی از اختلالات متابولیک عبارت ند از فنیل کتونوری (PKU) و هموسیستینوری. PKU یک اختلال ارثی است که در آن فنیل آلانین (موجود در غذا) می تواند به غلظت بالایی در سرم خون برسد. این باعث آسیب به سلول های مغز و توانایی های فکری می شود. بسیاری از اختلالات متابولیک در بدو تولد شناسایی می شوند زیرا نمونه های خون برای “غربالگری جهانی نوزادان” ارسال می شوند. در ایالات متحده، هر ایالت دستورالعمل های خاص خود را برای انجام آزمایش غربالگری دارد و همه کشورها چنین برنامه های غربالگری ندارند.
ناهنجاری مادرزادی
اعتقاد بر این است که “نقایص” مادرزادی نتیجه تعاملات پیچیده بین ژن ها، محیط و رفتارها است. به عنوان مثال، توبروس اسکلروزیس، وضعیتی است که در آن کودکان در مناطقی مانند مغز، قلب، چشم، پوست، کلیه ها و ریه ها رشد می کنند. آن ها همچنین ممکن است صرع، مشکلات یادگیری / اختلالات و اوتیسم را تجربه کنند.
علل اکتسابی (بعد از تولد ایجاد می شود)
این موارد کمتر از علل مادرزادی اختلالات عصبی هستند و عبارتند از:
اختلالات ایمنی
اختلال ایمنی، مانند آنسفالیت خود ایمنی، می تواند باعث چالش های عاطفی، حرکات غیر طبیعی بدن و تشنج شود. کودکان مبتلا به چنین مشکلاتی ممکن است طی چند ماه علائمی را ایجاد کنند و تشخیص آن چالش برانگیز است و اغلب شامل تجزیه و تحلیل خون و مایع مغزی نخاعی است.
عفونت های پس از زایمان
آنسفالیت (التهاب مغز) می تواند در اثر بسیاری از انواع عفونت ها (معمولاً ویروسی) ایجاد شود. برخی از کودکان ممکن است به دنبال آنسفالیت دچار عواقب طولانی مدت عصبی شوند، از جمله مشکلات حافظه، تغییرات رفتاری، اختلالات گفتاری و صرع.
مننژیت در اثر یک عفونت باکتریایی یا ویروسی ایجاد می شود که مننژها (غشاهای اطراف مغز و نخاع) را ملتهب می کند. التهاب و تورم می تواند به مغز و اعصاب آسیب برساند. عوارض بعد از مننژیت باکتریایی بیشتر از مننژیت ویروسی است. علائم ماندگار شامل اختلالات شنوایی، مشکلات حافظه، مشکلات هماهنگی و تعادل، اختلالات یادگیری، صرع، فلج مغزی، اختلالات گفتاری و از دست دادن بینایی است.
آسیب تروماتیک مغز
این زمانی اتفاق می افتد که ضربه به سر منجر به آسیب به مغز شود. سه نوع اصلی آسیب مغزی تروماتیک (TBI) وجود دارد:
صدمات سر بسته – جایی که هیچ آسیبی قابل مشاهده نیست. این موارد در تصادفات رانندگی رایج است.
زخم های باز – جایی که مغز در معرض یک جسم قرار می گیرد و آسیب می بیند.
صدمات له شدن – جایی که سر له می شود و آسیب مغزی رخ می دهد.
شواهد نشان می دهد که مغز کودکان به دلیل اختلال در سیستم عصبی در طول رشد، مستعد آسیب های پایدار ناشی از TBI است.
آسیب های نخاعی
تصادفات اتومبیل، زمین خوردن یا تصادفات ورزشی می تواند باعث آسیب نخاع شود. درجه آسیب بستگی به این دارد که آسیب در کجا رخ می دهد و ناحیه ستون فقرات آسیب دیده چه قسمتی از بدن را کنترل می کند. آسیب های ستون فقرات می تواند منجر به از دست دادن عملکرد عضلانی شود.
نئوپلاسم
نئوپلاسم یک توده غیر طبیعی از تومورهای تولید کننده بافت است. تومورها می توانند در مغز یا نخاع ایجاد شوند. آن ها می توانند خوش خیم (غیر سرطانی) یا بدخیم (سرطانی) باشند. تومورهای بدخیم خطرناک ترین هستند، بنابراین تشخیص به موقع بسیار مهم است. تومورهای خوش خیم می توانند عواقب عصبی داشته باشند زیرا فشار را بر سایر قسمت های مغز افزایش می دهند و به بافت سالم آسیب می رسانند. علائم شامل تشنج، ضعف اندام، مشکل در راه رفتن، اختلالات گفتاری و بلع، احساسات عجیب و غریب، اختلالات یادگیری، رفتارهای چالش برانگیز، یا اختلالات بینایی و شنوایی است.
سموم
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا سموم محیطی در دوران کودکی می تواند منجر به آسیب عصبی شود. صدمات سر بسته – جایی که هیچ آسیبی قابل مشاهده نیست. این موارد در تصادفات رانندگی رایج است.
درمان مشکل عصبی
اختلالات عصبی بدون شک یکی از ترسناک ترین بیماری هایی است که انسان با آن مواجه است. انواع دیگر اختلالات، مانند سرطان یا ویروس ها، حداقل به راحتی قابل درک هستند، اگر نه به این راحتی. یک لوزالمعده ناکارآمد، هر چند مشکل‌ساز باشد، به معنای انسان بودن نمی‌آید و اساساً قربانی خود را به عنوان یک شخص دست نخورده باقی می‌گذارد.
جدای از موضوع درمان، گاهی اوقات بیماران مبتلا به مشکلات عصبی را می توان به عنوان بخشی از تلاش برای بازگرداندن برخی از عملکردهای از دست رفته در توانبخشی قرار داد. این معمولاً یک علامت امیدوارکننده است، زیرا به ندرت می‌توان بیمار را پیدا کرد که به درمان اختصاص داده شده باشد، در حالی که امیدی به بهبودی جزئی وجود ندارد. درمان اختلالات عصبی اغلب ممکن است شامل موارد زیر باشد:
تغییر سبک زندگی برای جلوگیری یا به حداقل رساندن تأثیر چنین شرایطی
فیزیوتراپی برای مدیریت علائم و بازگرداندن برخی از عملکردها
مدیریت درد، زیرا بسیاری از اختلالات می تواند با ناراحتی قابل توجهی همراه باشد
دارو برای بازگرداندن عملکرد یا جلوگیری از بدتر شدن وضعیت بیمار
درمان های شناخت درمانی
یکی از رویکردهای درمان مسائل عصبی رفتاری عمدتاً به نام درمان شناختی رفتاری است که قبلاً به عنوان گفتار درمانی شناخته می شد. CBT بر جهت دهی مجدد افکار و رفتار بیمار مرتبط با ناتوانی آن ها تمرکز دارد. در حالی که واضح است که این پاسخ مناسبی به بسیاری از اختلالات مغز و سیستم عصبی مانند بیماری پارکینسون یا صرع نیست، اما تأثیر قابل توجهی در درمان ADHD، اضطراب و سایر اختلالات خلقی و طیف وسیعی از اختلالات عمدتاً روان‌زا نشان داده است. از چندین مزیت برخوردار است، که مهم ترین آن ها این است که خطر عوارض جانبی را مانند داروها یا سایر مداخلات ایجاد نمی کند. CBT اغلب می تواند توسط فردی غیر از پزشک انجام شود، اگرچه باید توسط درمانگران مجاز انجام شود. با توجه به ماهیت به طور کلی غیر تهاجمی آن، اغلب جزو اولین انتخاب ها برای بیماران خواهد بود.
واضح است که CBT در مورد بیمارانی که پس از سکته مغزی، آسیب های تروماتیک یا بیماری های دژنراتیو مغز بهبود می یابند، مورد نیاز نیست. در چنین مواردی، سایر روش های درمانی ارجحیت دارند. اینها ممکن است از داروهایی مانند: داروهای اعصاب (برای مثال هالوپریدول و کلرپرومازین) که برای درمان اختلالات ارگانیک مغز مانند اسکیزوفرنی استفاده می‌شوند تا مسکن‌های نسبتاً ساده مانند ایبوپروفن، استامینوفن برای درمان اثرات دردناک بسیاری از بیماری‌های عصبی باشد.
اولین قدم برای هر نوع درمانی، البته، شناخت زودهنگام اختلال و تصمیم گیری برای درمان خواهد بود. این همیشه آنطور که به نظر می رسد ساده نیست، زیرا بسیاری از اختلالات مغزی تفکر منطقی را مختل می کند و گاهی اوقات کار متقاعد کردن بیمار برای پذیرش درمان را بسیار بیشتر می کند.
در پایان اینکه
برای محافظت از سلامتی تان از هیچ کاری دریغ نکنید چرا که در صورت ابتلا، ممکن است دچار زحمات و خسارات جبران ناپذیری شوید. پس با مراقبت و پیشگیری این مهم را در نظر بگیرید.
نشانی کلینیک:
- تهران، خیابان شریعتی، پایین تر از ایستگاه مترو شریعتی، کوچه شریفی، پلاک شش، واحد همکف
- ۰۲۱۲۲۲۲۳۶۰۰
۰۲۱۲۲۲۲۳۱۹۳
۰۲۱۲۲۲۲۳۱۹۵ - ۰۹۱۲۹۵۹۴۵۳۶
۰۹۱۲۹۵۹۴۵۳۷